Jan Baran "Dąbrowa"

Urodzony 17.12.1896 r. we wsi Łysów koło Radoszyc pow. Końskie. Jego rodzicami byli Jan Baran i Antonina Baran z domu Krzymowska /herbu Ślepowron/. W latach 1903 – 1909 chodził do szkoły w Józefinie gm. Łopuszno pow. Końskie. Po ukończeniu szkoły w 1909 r. mieszkał z rodzicami i pomagał ojcu, który był gajowym pracując w służbie ochrony lasu. W dniu 01.03.1918 r. wstąpił do Nadleśnictwa Państwowego w Końskich pracując w charakterze gajowego i pracował tam do 15.05.1919 r. Z tym jednak, że w okresie od 01.03.1918 r. do 01.11.1918 r. jako gajowy u władz okupacyjnych Austryjacko – Węgierskich. Z chwilą przekazania z dniem 01.11.1918 r. lasów pod zarząd administracji polskiej rozpoczął z dniem 01.12.1918 r. służbę w charakterze kontraktowego gajowego w lasach państwowych ówczesnego Nadleśnictwa Końskie i zakończył ją 15.05.1919 r. w związku z wcieleniem do wojska.

Służbę wojskową po powołaniu rozpoczął w 13. Pułku Ułanów Wileńskich, gdy już trwała od lutego 1919 r. wojna z bolszewikami. W tym czasie z-cą d-cy pułku był ppłk Jerzy Dąmbrowski. Odbywał również służbę w Komendzie Placu w Ozorkowie, jako Szef kancelarii u Dowódcy Placu, następnie w Baonie Zapasowym 79 pp w Brześciu nad Bugiem i w Grodnie. Do rezerwy przeszedł 24.04.1921 r. w stopniu plutonowego. Po wyjściu do cywila w kwietniu 1921 r. wstąpił zaraz do Policji Państwowej w Wilnie powiatu Stara Wilejka i przesłużył do końca 1924 r. Po zwolnieniu się z Policji wrócił w rodzinne strony i z dniem 01.01.1925 r. rozpoczął pracę w charakterze dozorcy zrębowego leśnictwa Salachowy Bór i Radoszyce. W dniu 01.10.1926 r. podjął obowiązki gajowego leśnictwa Radoszyce. Natomiast 28.10.1926 r. Nadleśnictwo w Radoszycach wystąpiło do Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu z wnioskiem o naznaczenie go gajowym.

Związek małżeński zawarł z Zofią Zdrojewską w dniu 13.02.1927 r. w kościele we wsi Lipa koło Radoszyc. W dniu 01.12.1930 r. gajowy Jan Baran złożył przyrzeczenie służbowe przed Nadleśniczym Nadleśnictwa Radoszyce inż. Stefanem Michalewskim. Za długoletnią służbę dyrektor Lasów Państwowych w Radomiu Jan Dunin Markiewicz w dniu 09.05.1938 r. odznaczył go „Brązowym Medalem”.

W październiku 1939 r. do gajówki w Zychach gdzie gajowym na okoliczne tereny był Jan Baran przybył major Hubal wraz z ułanami. Gajowy Jan Baran zakwaterował u siebie majora Hubala oddając mu do jego wyłącznej dyspozycji jeden pokój. Natomiast pozostali ułani zostali zakwaterowani wg wskazań gajowego u zaufanych gospodarzy ze wsi Zychy. Wybierając gajówkę Zychy na dłuższy postój major Hubal postanawia, iż będzie to miejsce, w którym rozpocznie organizację i rozbudowę swego oddziału. Pomaga mu gajowy Jan Baran, który kontaktuje go z okolicznymi oficerami i podoficerami rezerwy, nauczycielami, duchowieństwem, pracownikami gminy, jak np: Jan Stoiński, Józef Liśkiewicz, Józef Wyrwa, Jan Pacek, Stanisław Wilk, Alfons Krysiński, Stanisław Bednarski, Józef Sadowski, ks. Adam Łukawski i Pawłowski. Za pośrednictwem tych ludzi major Hubal nawiązał kontakty w całym powiecie Koneckim. Tak, więc gajówka Zychy stała się pierwszym tajnym ośrodkiem ruchu podziemnego na tym terenie skąd wychodziły instrukcje organizacyjne i szkoleniowe.






I tak w gajówce Zychy :

 

  • opracowano i wydano „Rotę Przysięgi”,
  • wydano rozkaz i sposób dokonywania zaciągu ochotniczego do oddziałów WP nierozbrojonych w jesieni 1939 roku,
  • wydano instrukcje dla dowódców ośrodków bojowych,
  • wydano rozkaz o utworzeniu oddziałów kadrowych,
  • wydano w dniu 24.10.1939 r. pisemną instrukcję dla kadrowych drużyn strzeleckich,
  • wydano ramowy program przeszkolenia kadrowych drużyn strzeleckich,
  • opracowano dokument dot. składu i wyposażenia kadrowych drużyn strzeleckich,
  • opracowano plan organizacyjny powołania Okręgu Bojowego Kielce,
  • powołano w dniu 26.10.1939 r. Ośrodek Bojowy w Radoszycach ps. „Henryk”, którego d-cą został miejscowy nauczyciel por. rez. Jan Stoiński „Brzoza”,
  • w dniu 26.10.1939 r. w obecności majora i jego żołnierzy, oficerowie i podoficerowie rezerwy oraz cywile złożyli przysięgę a byli to: Jan Stoiński, Jan Pacak, Józef Liskiewicz, Michał Niwiński, Eugenia Stoińska, Jan Liśkiewicz, Jan Wijas, Józef Stokłosiński, Woźniak, Józef i Łucja Wudarczyk, Jan Kowalski i Wacław Wilczyński,
  • powołano Ośrodek Bojowy w Lipie, któremu 28.10.1939 r. nadano nazwę „Tadeusz” a dowódcą jego został kierownik miejscowej szkoły por. rez. Józef Wyrwa „Furgalski”,
  • zapadła decyzja zorganizowania siatki wywiadu przez por. Feliksa Karpińskiego „Korab”, który z Zych w tym celu wyjechał do Kielc,
  • przyjęto do oddziału 5 nowych ochotników, którymi byli: ppor. Marek Szymański „Sep”, kpr. Franciszek Głowacz „Lis”, st.strz. Marian Kaczorowski „Gruszka”, Jerzy Szkodziński „Sokół” oraz Marianna Cel „Tereska”,
  • został zaprzysiężony na łącznika Marian Bieńkowski obierając sobie pseudonim „Ryś”,
  • major Hubal mianował gajowego Jana Barana na pierwszego dowódcę kadrowej drużyny strzeleckiej w Zychach, który przyjął pseudonim „Dąbrowa”.

W związku z tym, iż Oddział się rozrastał a Niemcy skupiali na tych terenach coraz więcej wojsk major Hubal podjął decyzję o opuszczeniu gajówki w Zychach z całym Oddziałem w godzinach wieczornych 31.10.1939 r. Następnego dnia w wyniku donosu Niemcy aresztowali gajowego Jana Barana oraz 16 mieszkańców Zych za udzieloną pomocą Oddziałowi majora Hubala. Wyrokiem Sądu Polowego 372. Dywizji Piechoty Wehrmachtu z Tomaszowa Mazowieckiego na sesji wyjazdowej tzw. posiedzeniu publicznym w Sali Straży Pożarnej w Końskich odbytym 26 i 27 marca 1940 r. gajowy Jan Baran został skazany na 8 miesięcy więzienia. Natomiast na 6 miesięcy więzienia skazano sześciu mieszkańców Zych, na 4 miesiące skazano dwóch mieszkańców Zych a sześciu uniewinniono. W drugim dniu rozprawy do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu skazano trzech mieszkańców Zych, z których dwóch dzień wcześniej otrzymało wyrok 6 miesięcy wiezienia.

Gajowy Jan Baran ps.”Dąbrowa” na wolność wyszedł 22 listopada 1940 r. i podjął działalność konspiracyjną w ZWZ i w AK. Wymieniony, jako zakonspirowany członek AK w terenie po ogłoszeniu w dniu 15.08.1944 r. przez k-dta okręgu AK Kielce rozkazu o koncentracji oddziałów z okręgu „Jodła” w lasach koło Przysuchy w celu udzielenia pomocy walczącej stolicy stawia się wraz z siedmioma akowcami z Wisów i Zych na zbiórkę w Jóźwikowie. Następnie zostaje wcielony z pozostałymi do 3 Pułku Piechoty Legionów Armii Krajowej.

Po wojnie Jan Baran nadal pracował, jako gajowy w Zychach do grudnia 1947 r. i w tym też miesiącu decyzją przełożonych został przeniesiony do Nadleśnictwa Smardzewice na leśniczego Leśnictwa Ciebłowice.

Po latach, gdy nastąpiła tzw. odwilż na prawdę historyczną został zaproszony wraz z 35 hubalczykami na dzień 30.04.1966 r. do Zarządu Głównego ZBoWiD w Warszawie na uroczystość nadania pośmiertnie majorowi Henrykowi Dobrzańskiemu Hubal Złotego Krzyża Orderu Virtuti Militari IV klasy, który odebrała córka majora Pani Krystyna Dobrzańska-Sobierajska.

Gajowy Jan Baran zmarł 11.04.1967 r. w wieku 71 lat.
Jego medale i odznaczenia:

  • Brązowy Medal za długoletnią służbę – 09.05.1938 r.
  • Odznaka Grunwaldu nr. 104618 – 25.10.1946 r.
  • Medal Zwycięstwa i Wolności – 13.08.1959 r.
  • Krzyż Walecznych

Źródło:

  1. Dokumentów z akt personalnych znajdujących się w archiwum kadr Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu i Łodzi,
  2. Narodowego Archiwum Cyfrowego /fotografie i nagranie dźwiękowe/,
  3. Danych z Biura Kadr i Odznaczeń Kancelarii Prezydenta RP,
  4. Książek:
  • St. K. Staciwy, Dzieje Radoszyc, Kielce 2011,
  • H. Sasal-Sadowska, W poszumie lasów koneckich, Wrocław 1983,
  • Końskie i powiat konecki 1939-1945, praca zb. pod red. B. Kacperskiego, Końskie 2006-2008 cz. II i III,
  • J. Wyrwa, Pamiętniki Partyzanta, Londyn 1991,
  • M. Szymański, Oddział Majora Hubala, Warszawa 1972.

Redakcja strony składa serdeczne podziękowania Wiesławowi Margasowi - wnukowi Jana Barana za przekazane informacje oraz fotografie.